Υπάρχει μια θεωρία που θέλει το design ως «χέρι βοηθείας», δηλαδή να διαμορφώνει λειτουργικό περιβάλλον πάνω στο οποίο ο χρήστης θα μπορέσει να μπει γρήγορα στο κλίμα και να κινηθεί με ευκολία για να πραγματοποιήσει κάποιες διαδικασίες (π.χ. ανάγνωση πληροφοριών, αναζήτηση όρων). Μιλάω για το περιβάλλον μιας ιστοσελίδας ή ενός βιβλίου ή μιας αφίσας. Ο τρόπος που είναι σχεδιασμένο το περιβάλλον και κατατάσσονται τα κεφάλαια και οι πληροφορίες που θέλουμε να δώσουμε στον αναγνώστη έχει να κάνει με την εύκολια που θα το αντιμετωπίσει. Για όλα αυτά «φταίει» το desing. Μας αφορά όλους και το συναντάμε παντού – οπότε λογικά θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως «βοηθητικός παράγοντας» σε κάθε περίπτωση – είτε αυτή είναι ο σχεδιασμός μια ταμπέλας που απεικονίζει κάτι, και θα πρέπει αυτό να είναι κατανοητό, είτε είναι ο σχεδιασμός ενός site, που σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να είναι λειτουργικό (και πολύ λέμε).

«Πολύ λέμε» γιατί σε πολλές περιπτώσεις συναντάμε αντι-λειτουργικά site που σίγουρα έχει τύχει να αντιμετωπίσει κάποιος που σεφράρει στο internet. Αντίθετα βλέπουμε και πολύ λειτουργικά site όπου ένας αριθμός αυτών αντικατοπτρίζει τάσεις που επικρατούν πάνω στο design και ακολουθεί ένα μοντέρνο και πρωτότυπο ύφος, και ίσως καμιά φορά το περιβάλλον ξεφεύγει από τη λειτουργικότητα για να δώσει περισσότερο χώρο στο design. Όλα τα sites είναι λειτουργικά στο σκεπτικό του σχεδιαστή τους. Γιατί ο κάθε σχεδιαστής δίνει το δικό του ύφος με ένα συγκεκριμένο σκεπτικό, «να πηγαίνω τον χρήστη εκεί που πρέπει με τον δικό μου τρόπο», μέσα από ένα περιβάλλον που με το design του σχεδιαστή (designer) καθοδηγεί τον χρήστη. Πως αντιμετωπίζεται από τον καθένα διαφέρει από άτομο σε άτομο. Είναι όπως ένα σύνολο ατόμων να βλέπει κάποιο έργο τέχνης και ο καθένας να βγάζει την δική του ερμηνεία. Το design δεν είναι αυτοσκοπός, είναι επικοινωνία, και όποιος designer αποκαλεί τον εαυτό του καλλιτέχνη έχει χάσει το παιχνίδι. Ο καθένας επικοινωνεί με το δικό του τρόπο, άρα αν δώσουμε ένα project σε 100 designers να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον για ένα site στο internet ο καθένας θα βάλει τη δική του ‘πινελιά’.

Η λειτουργικότητα είναι υποκειμενικός παράγοντας και εξαρτάτε από την ψυχολογία του καθενός. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι κανόνες που έχουν οριστεί από την προσπάθεια κάποιον να βελτιώσουν το χάος που υπάρχει κατά καιρούς πάνω στην επικοινωνία του design. Το design δεν παίζει βέβαια και το μοναδικό ρόλο στο σύνολο αλλά χρειάζεται σε μεγάλο μέρος. Όταν για παράδειγμα κάποιος ενδιαφέρετε για την αγορά ενός αυτοκινήτου και ψάχνει στο internet sites με αυτοκίνητα, βρίσκει λοιπόν μια σελίδα που έχει μόνο κείμενο, άρτια κατανεμημένο σε ενότητες και μια άλλη του ίδιου περιεχομένου, με κείμενο χωρίς ιδιαίτερη προσοχή στην κατάταξη αλλά με αρκετές εικόνες που το συνοδεύουν. Υπάρχουν έρευνες που λένε ότι οι χρήστες που σερφάρουν στο internet προτιμούν σελίδες με εικόνες παρά με κείμενα και που ισχύουν τελικά για τον καθένα. Αυτό δεν ισχύει μόνο στο internet αλλά και στη ζωή μας. Στα βιβλία που διαβάζουμε, στις αφίσες του δρόμου, στις πινακίδες κλπ. Σαφώς κάθε προϊόν γίνετε ποιο ελκυστικό με τη χρήση φωτογραφιών, και επικοινωνεί καλύτερα με τον αναγνώστη. Παλαιότεροι designers προσπάθησαν να δουλέψουν πάνω στα γράμματα και χωρίς τη χρήση εικόνων και να δημιουργήσουν έμφαση και συναίσθημα με αυτά, χρησιμοποιώντας πλάγια ή παχιά γράμματα… υπογραμμισμένα, με έμφαση στο κύριο μήνυμα που ήθελαν να περάσουν και ούτω καθεξής. Καινούριοι designers στον χώρο της διαφήμισης και επικοινωνίας δημιουργούν εδώ και πολλά χρόνια και με τη χρήση υπολογιστή πλέον, συνθέσεις με εικόνες και κείμενο. Δίνοντας έτσι μια πιο συνολική αίσθηση του μηνύματος που θέλουν να περάσουν.

Ο David Carson, γραφίστας που στις αρχές της δεκαετίας του ’90 έγινε διάσημος δημιουργώντας συνθέσεις εικόνων και γραμμάτων με τελείως ελευθερία στη σύνθεση αλλά πάντα με μια εικαστική ματιά και χωρίς να υπακούει στους κανόνες τις ακαδημαϊκής τυπογραφίας. Δηλαδή κάτι σαν κολάζ με τη χρήση του Photoshop αλλά και με το χέρι. Το design του θεωρήθηκε επαναστατικό και δημιούργησε σχολή, γιατί κανείς μέχρι τότε δεν είχε τολμήσει κάτι ανάλογο με τέτοια ελευθερία και τέτοια αισθητική. Πολλοί χαρακτήρισαν τις συνθέσεις του δυσανάγνωστες, άλλοι πάλι καλλιτεχνικές. Ο David Carson απέδειξε ότι και στην φωτογραφία έχει μια ξεχωριστή ματιά. Βλέπει γραμμές και φόρμες εκεί που δεν βλέπουν οι άλλοι. Ζωντανά χρώματα με αισθητή τη χρήση του blur στη φωτογραφία (όχι απαραίτητα ψηφιακό), οι εικόνες και τα γράμματα δημιουργούν την «αισθητική του δρόμου» όπως είναι οι σχισμένες αφίσες που βλέπουμε στις κολόνες, κολλημένες η μία πάνω στην άλλη, γράμματα μισοσχισμένα, να αχνοφαίνεται πίσω ένα θολό φόντο «χαλασμένο»… είναι όλα αυτά που δημιούργησαν το "groundbreaking design" όπως ονομάστικε. Κι όμως ο David παρά την παρακινδυνευμένη χρήση των γραμμάτων θεωρείται ένας από τους καλύτερους designers. Τα βιβλία του έγιναν best seller στο χώρο της γραφιστικής και απευθύνονται κυρίως στους νέους designers που ξεκινάνε τώρα.

Το design έχει πολλές μορφές επικοινωνίας… καλό είναι να το σεβαστούμε και να αφεθούμε στις τάσεις τις εποχής. Καλό είναι επίσης οι Έλληνες designers να αφεθούν κι αυτοί λίγο παραπάνω για να βγάζουν ακόμη πιο ελεύθερα πράγματα… γιατί όσο στιλιζάρετε η επικοινωνία τόσο περισσότερο χάνει τον χαρακτήρα της.

Κωστής

> David Carson Design

Κατ’ αρχήν Κωστή νομίζω ότι έτσι όπως παρουσιάζεις το ζήτημα, είσαι κάπως ακραίος μιλώντας για το σχεδιαστικό δίλημμα ως «είτε χρίση μόνο κειμένου είτε χρήση εξ’ ολοκλήρου της επαναστατικής προσέγγισης όπως αυτή του Carson». Δεν νομίζω ότι έχουμε να επιλέξουμε μόνο ανάμεσα σε αυτά τα 2 άκρα.

Και επίσης πιστεύω ότι ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ δεν πρέπει να είναι ο Graphic Designer αυτός που θα «προσανατολίζει τον χρήστη» σε ένα interface. Για αυτό το θέμα υπάρχει ο Visual Designer, επάγγελμα που συνδυάζει πολλά ταλέντα, μεγάλη εμπειρία αλλά κυρίως ουδέτερη στάση σε τάσεις και απόψεις σχεδιασμού. Είναι αυτός που τιμάει την Αισθητική αλλά προσκυνάει την Χρηστικότητα. Δεν είναι ούτε εκείνος που ζωγραφίζει, ούτε και εκείνος που υλοποιεί. Είναι αυτός που “φιλτράρει”, κρίνει και δίνει οδηγίες στον Γραφίστα και στον Coder.

Βέβαια τέτοιες αυτόνομες θέσεις υπάρχουν μόνο σε μεγάλες δημιουργικές ομάδες. Όταν δεν υπάρχει ο Visual Designer, τότε ΠΡΕΠΕΙ κάποιος πιο έμπειρος να αναλαμβάνει αυτή την (πιο δύσκολη στο Σχεδιαστικό Δημιουργικό) δουλειά.

Συμφωνώ με αυτό που λες: «Το design δεν είναι αυτοσκοπός, είναι επικοινωνία, και όποιος designer αποκαλεί τον εαυτό του καλλιτέχνη έχει χάσει το παιχνίδι.». Αλλά στο θέμα του Σχεδιασμού των (όποιων) interface, φοβάμαι πολύ την αδικαιολόγητη προσήλωση στο «επαναστατικό» σχεδιασμό. Πιστεύω ότι η Επανάσταση στον Σχεδιασμό είναι απαραίτητη ΜΟΝΟ σε ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ περιπτώσεις.

Σε όλα τα άλλα ο αναγνώστης (ενός site, μιας αφίσας, ενός εντύπου κ.ο.κ.) πρέπει με την πρώτη σχεδόν ματιά να καταλάβει το μήνυμα. Και ίσως και με την δεύτερη να καταλάβει και ένα άλλο κρυφό μήνυμα. Αν όμως χρειάζεται να «προβληματιστεί» πραγματικά ώστε να καταλάβει «τι θέλει να πει ο ποιητής»... τότε όπως λες «έχουμε χάσει το παιχνίδι». Γιατί απλά σε 99% των περιπτώσεων ΔΕΝ θα κάτσει να προβληματιστεί.

Υπάρχει βέβαια και μια «παρενέργεια». Είναι αυτοί (είτε αναγνώστες, είτε ακόμα και σχεδιαστές) που παρόλο που ΔΕΝ καταλαβαίνουν το μήνυμα, «το παίζουν» σοφιστικέ, προχωρημένοι, γνώστες. Είναι εκείνοι που βλέπουν την τέχνη του «Γαμείν Καρπούζι» και παρόλο που ποτέ δεν πρόκειται να καταλάβουν τι θέλει να αποδώσει η εικόνα αυτή (βασικά δεν θα προσπαθήσουν καν να καταλάβουν), ωστόσο θα την βάλουν και σε κάδρο πάνω από το γραφείο τους γιατί απλά προβλήθηκε σε μια έκθεση, εμφανίστηκε σε 1000 τηλεοπτικά παράθυρα και γενικά όλος ο κόσμος μιλάει για αυτήν. «Είναι IN». Δεν νομίζω να πρέπει να τους υπολογίζουμε μιλώντας για τόσο ωραία θέματα όπως Design και Usability.

Έτσι λοιπόν παρά το ύψιστο φόρο τιμής που αποδίδω στο Design, σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελα κάποια από τις δουλειές μου να χαρακτηρισθεί ποτέ «δυσανάγνωστη αν και καλλιτεχνική». Να μου λείπει.

Εξακολουθώ να πιστεύω ότι παρόλο που εκτιμώ πολύ το Design και από αυτό ζητώ βοήθεια σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο...

Η Λειτουργικότητα ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΑΝ!

.

Δεν αμφισβητώ ποτέ την αξία της λειτουργικότητας και αν θέλουμε να δώσουμε σε μια πληροφορία λειτουργικότητα δεν έχουμε παρά να την αντιμετωπίσουμε με οργάνωση και σαφήνεια. Να ακολουθεί μια λογική σειρά και να παραμερίσει λίγο το design. Το design τελικά όπως φαίνεται χωράει παντού. Όταν θέλουμε να πούμε κάτι για να γίνει κατανοητό δίνουμε χώρο στην λειτουργικότητα χωρίς απαραίτητα να θυσιάσουμε το design. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που δεν παίζει ρόλο η πληροφορία με αποτέλεσμα να υπάρχει ένας βομβαρδισμός από design που σε άλλους παραπέμπει σε σύγχυση, στους καλλιτέχνες όμως και αυτούς που ενδιαφέρονται για τις τεχνοτροπίες αυτές του design σίγουρα θα αποτελέσουν μεγάλο ενδιαφέρον. Μάλλον αυτές οι περιπτώσεις απευθύνονται μόνο σε άτομα του χώρου του design και δεν έχουν να απολογηθούν για κάτι. Δεν είναι λειτουργικά επειδή δεν τους νοιάζει να είναι.

Εγώ επικροτώ την άποψη της λειτουργικότητας και αυτή της δουλείας που έχει να επιτελέσει ένας Visual Designer ή Senior Art όπως συνηθίζονται στα web design studios. Θαρρώ πως υπάρχουν οι κατάλληλες λύσεις να εντάξει κάποιος το όμορφο design του σε μια λειτουργική σελίδα. Όσο περνάει ο καιρός και βάση της εμπειρίας μου ως graphic + web designer που παρότι όχι μεγάλη, αισθάνομαι ότι για να πετύχω τον σκοπό μου ως επαγγελματίας δεν έχω παρά να συνδυάσω με τη σωστή ισορροπία τις δύο αυτές έννοιες: design – λειτουργικότητα, για να είμαι σίγουρος ότι απευθύνομαι σε όλους χωρίς εξαιρέσεις. Να απευθύνομαι έτσι όπως πρέπει, γιατί τελικά ποιος ο σκοπός να κάνεις κάτι που απλά δεν θα είναι κατανοητό; Η λειτουργικότητα βοηθώντας το design έρχεται να εξισορροπήσει το αποτέλεσμα στο βωμό της επικοινωνίας. Παρόλα αυτά και οι καλλιτεχνίες έχουν την ώρα τους...

Τελικά η λειτουργικότητα είναι το παν...; Σε μια εποχή που προσπαθεί συνεχώς να αποδείξει πως έχουμε ανάγκη για λειτουργικότητα, πως χωρίς τη λειτουργικότητα πάει περίπατο η ανάγκη για μια καλύτερη επικοινωνία. Μια επικοινωνία που θα ανοίξει δρόμους για το design και θα διαμορφώσει τρόπους λειτουργίας για τα interactive μέσα που αποτελούν την κινητήριο δύναμη επικοινωνίας.